Όταν οι Φαίακες αποφάσισαν, αφού έμαθαν ποιος είναι, να βοηθήσουν τον Οδυσσέα να επιστρέψει στην Ιθάκη, γέμισαν με δώρα ένα από τα γρήγορα πλοία τους και ξεκίνησαν μετά την δύση του ηλίου φτάνοντας το επόμενο πρωί στο λιμάνι του Φόρκυνα στην Ιθάκη.
Ας δούμε όμως πως περιγράφει ο ίδιος ο Όμηρος το λιμάνι του Φόρκυνα.:
Οδύσσεια Ν 96-104 Αρχαίο κείμενο
Φόρκυνος δέ τίς ἐστι λιμήν, ἁλίοιο γέροντος, ἐν δήμῳ Ἰθάκης•
δύο δὲ προβλῆτες ἐν αὐτῷ ἀκταὶ ἀποῤῥῶγες,
λιμένος πότι πεπτηυῖαι, αἵ τ' ἀνέμων σκεπόωσι δυσαήων μέγα κῦμα ἔκτοθεν•
ἔντοσθεν δέ τ' ἄνευ δεσμοῖο μένουσι νῆες ἐΰσσελμοι,
ὅτ' ἂν ὅρμου μέτρον ἵκωνται. αὐτὰρ ἐπὶ κρατὸς λιμένος τανύφυλλος ἐλαίη,
ἀγχόθι δ' αὐτῆς ἄντρον ἐπήρατον ἠεροειδές,
ἱρὸν Νυμφάων, αἳ Νηϊάδες καλέονται.
Μετάφραση (Λεξικό Liddell and Scott)
Του Φόρκυνα βρίσκεται εκεί λιμάνι, του θαλάσσιου γέροντα στο δήμο της Ιθάκης.
Κι έχει δυο προεξοχές ξηράς με απότομες ακτές
που κλείνουν έτσι το λιμάνι που κρατούν έξω το κύμα προφυλάσσοντας από τους δυνατούς ανέμους. Και μέσα χωρίς δέσιμο μένουν τα καλοφτιαγμένα καράβια όταν έρχονται για αραξοβόλι.
Εκεί στο βάθος του λιμανιού υπάρχει μια μακρόφυλλη ελιά
και κοντά σε αυτή σπήλαιο γοητευτικό και σκοτεινό
ιερό των Νυμφών που ονομάζονται Νηϊάδες.
O Όμηρος μας χαρίζει μια υπέροχη λεπτομερή περιγραφή του λιμανιού του Φόρκυνα στην Ιθάκη. Στο σημείο εκείνο, οι ναυτικοί Φαίακες με το γρήγορο καράβι τους, αφήνουν τον «υπνωτισμένο» Οδυσσέα με τα δώρα του. Είναι από εκείνες τις περιγραφές, που μας κάνουν να πιστεύουμε, πως ο Όμηρος γνωρίζει πολύ καλά την τοπική γεωγραφία των Ιονίων νήσων, αν και σύμφωνα με τις πηγές γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Μικρά Ασία. Αλλιώς, αν δεν ήξερε, θα γινόταν γραφικός, δίνοντας τόσες λεπτομέρειες σε ακροατές και αναγνώστες για μια υπαρκτή γεωγραφική περιοχή και κανείς δεν θα τον έπαιρνε στα σοβαρά. Στο πρώτο μέρος της περιγραφής μας δίνει τα γεωγραφικά χαρακτηριστικά του λιμανιού. Το λιμάνι έχει δυο προεξοχές ξηράς με βραχώδεις απότομες ακτές. Οι προεξοχές αυτές είναι έτσι προσανατολισμένες, που κλείνουν τόσο καλά το μέρος, ώστε το κύμα από τους δυνατούς ανέμους να μένει έξω από αυτό και τα καράβια να μπορούν να μένουν μέσα χωρίς να τα δένεις. Η περιγραφή του Ομήρου μας θυμίζει ένα φαινόμενο, που συναντάμε σε βόρειες ευρωπαϊκές χώρες και κυρίως στην Νορβηγία. Μας θυμίζει τα αποκαλούμενα φιόρδ. Τι είναι το φιόρδ? Είναι βαθύς και στενός κόλπος που έχει δημιουργηθεί από την διάβρωση των ακτών από παγετώνες και εισχωρεί βαθιά στην στεριά μοιάζοντας με λίμνη. Οι κολπώσεις των φιόρδ εμποδίζουν τον μεγάλο σχηματισμό κύματος και κρατούν έξω τους δυνατούς ανέμους καθώς η επιφάνεια του νερού μοιάζει με εκείνη της λίμνης. (φώτο ).
Το μόνο που μας απομένει είναι να ερευνήσουμε την ευρύτερη περιοχή του Ιονίου και κυρίως των νησιών Ιθάκης, Κεφαλονιάς και Λευκάδας για έναν κόλπο με τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Θα πρέπει να ανακαλύψουμε στην τοπική γεωγραφία έναν όρμο βαθύ που οι προεξοχές της ξηράς να κλείνουν τον κόλπο τόσο ώστε να μην μπορούν να εισχωρήσουν οι δυνατοί άνεμοι μέσα του και να μην μπορούν να δημιουργήσουν κύματα.
Το λιμάνι του Φόρκυνα στην Ιθάκη;
Στην Ιθάκη έχουμε δύο περιπτώσεις που μοιάζουν αρκετά με την περιγραφή αλλά όχι απόλυτα για συγκεκριμένους λόγους που θα αναλύσουμε. Είναι ο όρμος στο Βαθύ κι ο όρμος στο Κιόνι.
Ο όρμος στο Βαθύ
Στο Βαθύ πράγματι έχουμε έναν βαθύ και στενό όρμο. Κλείνει όμως ο όρμος στο Βαθύ όλους τους ανέμους εκτός του λιμανιού;
Με μια πιο προσεκτική ματιά στους χάρτες διαπιστώθηκε ότι ο προσανατολισμός της βαθιάς κόλπωσης στο Βαθύ είναι Βορειοδυτικός (στο στόμιο) και Νοτιοανατολικός (στο λιμάνι)
Το γεγονός αυτό ακόμα και την περίοδο του καλοκαιριού καθιστά τον όρμο του Βαθέος ιδιαίτερα ευάλωτο στους ισχυρούς βορειοδυτικούς ανέμους που πνέουν τις περισσότερες φορές στην περιοχή. Με λίγα λόγια, ο Μαΐστρος ή μαϊστράλι , ο κυρίαρχος άνεμος της Μεσογείου (γι αυτό κι ονομάζεται maestro ή maestrale δηλαδή κυρίαρχος και μέγιστος των ανέμων ) «οργώνει» το θαλάσσιο ανάγλυφο του όρμου με μανία καθώς η είσοδος του κόλπου είναι ακριβώς προς βορειοδυτικά. Πράγματι σε επιτόπια παρουσία μας ο Μαΐστρος προκαλεί πρόβλημα στα πλοιάρια που αράζουν στον κόλπο του Βαθέος με μεγάλους κυματισμούς. Για τον ισχυρό αυτό λόγο θεωρώ τον συγκεκριμένο όρμο ακατάλληλο, για να ταυτιστεί απόλυτα με το λιμάνι του Φόρκυνος.
Ο όρμος στο Κιόνι
Στη βόρεια πλευρά του νησιού, υπάρχει ένας άλλος όρμος, που κι αυτός με την σειρά του θα μπορούσε υπό κάποιες προϋποθέσεις να ταυτιστεί με του Φόρκυνος. Είναι στην θέση του χωριού Κιόνι. Ο συγκεκριμένος όρμος προστατεύεται από τον Μαΐστρο , τον Βοριά και τον Νοτιά αλλά έχει κι αυτός μια αδύναμη πλευρά την ανατολική όπου ένα άνοιγμα αφήνει τους ανέμους όπως ο Σιρόκος και ο Ανατολικός να χτυπούν τον όρμο με κύματα. Άλλωστε για τον ίδιο λόγο έχει δημιουργηθεί τεχνητή προκυμαία όπως φαίνεται και στις φωτογραφίες για να αγκυροβολούν με ασφάλεια τα πλοιάρια.
Για τους υπόλοιπους όρμους στην Ιθάκη δεν θα μπούμε καν στην διαδικασία για περαιτέρω ανάλυση καθώς δεν μπορούν επ' ουδενί να ταυτιστούν με το λιμάνι του Φόρκυνα. Αναφορικά όμως θα πρέπει να πούμε πως η παραλία του Σταυρού βάλλεται από το Νότιο και Νοτιοδυτικό άνεμο, ενώ το Φιλιατρό και το Σαρακήνικο από Ανατολικούς ανέμους.
Συμπερασματικά στην σημερινή Ιθάκη κανένας όρμος δεν έχει απόλυτα τα χαρακτηριστικά της περιγραφής του Ομήρου.
Το λιμάνι του Φόρκυνα στην Κεφαλονιά;
Στο μεγάλο νησί της Κεφαλονιάς υπάρχουν κι εδώ δύο περιπτώσεις που θα πρέπει να εξετάσουμε διεξοδικά και κάποιες άλλες που δεν μπορούν να ταυτιστούν λόγω των ισχυρών ανέμων που δέχονται.
Ο Όρμος Αργοστολίου
Η πρωτεύουσα της Κεφαλονιάς βρίσκεται σε έναν όμορφο όρμο φυσικά προστατευμένο που ταιριάζει κι αυτός με την περιγραφή άλλα όχι απόλυτα. Το πρόβλημα κι εδώ όπως και στην περίπτωση του όρμου του Βαθέος στην Ιθάκη είναι ο δυνατός βορειοδυτικός άνεμος (Μαΐστρος) που πνέει ως επί το πλείστον στην περιοχή.
Με αυτό σαν μειονέκτημα έχει λιγότερες πιθανότητες να ταυτιστεί με το λιμάνι του Φόρκυνα.
Ό Όρμος Άσσου
Στο βόρειο μέρος του νησιού υπάρχει ένας μικρός όρμος όπου βρίσκεται το χωριό Άσσος. ¨Ένα πανέμορφο μέρος που θα μπορούσε να ταυτιστεί με το λιμάνι του Φόρκυνα. Όντως θα μπορούσε να ταυτιστεί αλλά όχι απόλυτα καθώς κι εδώ έχουμε το πρόβλημα των βόρειων και βορειοδυτικών ανέμων που εισέρχονται στον κόλπο εκτός ενός μικρού σημείου της αμμουδιάς που προστατεύεται κι εδώ από μια μικρή τεχνητή προκυμαία όπως στο Κιόνι.
Οι άλλες περιπτώσεις στην Κεφαλονιά δεν συμπληρώνουν εκείνες τις προϋποθέσεις ώστε έστω να ταυτιστούν στα πιο βασικά με το λιμάνι του Φόρκυνα. Ο όρμος του Αθέρα δέχεται ισχυρούς βόρειους ανέμους, ενώ ο όρμος του Φισκάρδου και της Αντισάμου ανατολικούς βορειοανατολικούς ανέμους.
Το λιμάνι του Φόρκυνα στην Λευκάδα;
Κι ερχόμαστε στο νησί της Λευκάδας που έχουμε δύο περιπτώσεις. Τον όρμο του Βλυχού και τον όρμο στα Σύβοτα.
Ο όρμος του Βλυχού
Ο όρμος έχει κι αυτός σχηματισμό φιόρδ είναι αρκετά μεγάλος ταιριάζει στην περιγραφή αλλά κι αυτός λόγω του μεγέθους του και του προσανατολισμού του στομίου προς βορρά φέρνει μέσα τους βόρειους ανέμους.
Αν δεν είχε αυτό το μειονέκτημα θα μπορούσε να ταυτιστεί απόλυτα με το λιμάνι του Φόρκυνα.
.
Ο όρμος στα Σύβοτα.
Και φτάνουμε στην τελευταία περίπτωση που θα χαρακτηρίσουμε ειδική περίπτωση καθώς μπορεί να ταυτιστεί απόλυτα με την περιγραφή που μας δίνει ο Όμηρος για το λιμάνι του Φόρκυνα.
Οι νότιοι άνεμοι δεν μπορούν να διεισδύσουν μέχρι μέσα στο βαθύ όρμο που κρατάει έξω τους δυνατούς ανέμους και τα κύματα. Και σήμερα ο όρμος πάντα απάνεμος δέχεται πολλά ιστιοφόρα και είναι το πιο ιδανικό αραξοβόλι της περιοχής.Να σημειώσουμε ότι η περιοχή είναι γεμάτη από ελαιόδεντρα και φυσικά όπως σε όλα τα νησιά του Ιονίου έχει σπηλαιώσεις. Χρειάζεται περαιτέρω εξερεύνηση η περιοχή.
Συμπέρασμα: Οι περιοχές που συγκεντρώνουν τις περισσότερες πιθανότητες στα 3 νησιά είναι οι εξής: 1.Σύβοτα (Απόλυτη ταύτιση με την περιγραφή λιμανιού Φόρκυνα με κανένα άνεμο να εισέρχεται στον όρμο) 2.Ασσος (Μερική ταύτιση με την περιγραφή λιμανιού Φόρκυνα με λίγους ανέμους να εισέρχονται ) 3.Κιόνι (Μερική ταύτιση με την περιγραφή λιμανιού Φόρκυνα με λίγους ανέμους να εισχωρούν ) Τα Σύβοτα δείχνουν να είναι το μόνο σημείο που ταυτίζεται απόλυτα με την περιγραφή. Ας θυμηθούμε ότι συβώτης στην αρχαία ελληνική και ομηρική γλώσσα σημαίνει χοιροβοσκός. Κατά περίεργη σύμπτωση ο Οδυσσέας από αυτόν τον όρμο ανηφόρισε για το σημείο όπου βρίσκεται η καλύβα του χοιροβοσκού του Ευμαίου.
Οδύσσεια Ν 96-104 Αρχαίο κείμενο
Φόρκυνος δέ τίς ἐστι λιμήν, ἁλίοιο γέροντος, ἐν δήμῳ Ἰθάκης•
δύο δὲ προβλῆτες ἐν αὐτῷ ἀκταὶ ἀποῤῥῶγες,
λιμένος πότι πεπτηυῖαι, αἵ τ' ἀνέμων σκεπόωσι δυσαήων μέγα κῦμα ἔκτοθεν•
ἔντοσθεν δέ τ' ἄνευ δεσμοῖο μένουσι νῆες ἐΰσσελμοι,
ὅτ' ἂν ὅρμου μέτρον ἵκωνται. αὐτὰρ ἐπὶ κρατὸς λιμένος τανύφυλλος ἐλαίη,
ἀγχόθι δ' αὐτῆς ἄντρον ἐπήρατον ἠεροειδές,
ἱρὸν Νυμφάων, αἳ Νηϊάδες καλέονται.
Μετάφραση (Λεξικό Liddell and Scott)
Του Φόρκυνα βρίσκεται εκεί λιμάνι, του θαλάσσιου γέροντα στο δήμο της Ιθάκης.
Κι έχει δυο προεξοχές ξηράς με απότομες ακτές
που κλείνουν έτσι το λιμάνι που κρατούν έξω το κύμα προφυλάσσοντας από τους δυνατούς ανέμους. Και μέσα χωρίς δέσιμο μένουν τα καλοφτιαγμένα καράβια όταν έρχονται για αραξοβόλι.
Εκεί στο βάθος του λιμανιού υπάρχει μια μακρόφυλλη ελιά
και κοντά σε αυτή σπήλαιο γοητευτικό και σκοτεινό
ιερό των Νυμφών που ονομάζονται Νηϊάδες.
O Όμηρος μας χαρίζει μια υπέροχη λεπτομερή περιγραφή του λιμανιού του Φόρκυνα στην Ιθάκη. Στο σημείο εκείνο, οι ναυτικοί Φαίακες με το γρήγορο καράβι τους, αφήνουν τον «υπνωτισμένο» Οδυσσέα με τα δώρα του. Είναι από εκείνες τις περιγραφές, που μας κάνουν να πιστεύουμε, πως ο Όμηρος γνωρίζει πολύ καλά την τοπική γεωγραφία των Ιονίων νήσων, αν και σύμφωνα με τις πηγές γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Μικρά Ασία. Αλλιώς, αν δεν ήξερε, θα γινόταν γραφικός, δίνοντας τόσες λεπτομέρειες σε ακροατές και αναγνώστες για μια υπαρκτή γεωγραφική περιοχή και κανείς δεν θα τον έπαιρνε στα σοβαρά. Στο πρώτο μέρος της περιγραφής μας δίνει τα γεωγραφικά χαρακτηριστικά του λιμανιού. Το λιμάνι έχει δυο προεξοχές ξηράς με βραχώδεις απότομες ακτές. Οι προεξοχές αυτές είναι έτσι προσανατολισμένες, που κλείνουν τόσο καλά το μέρος, ώστε το κύμα από τους δυνατούς ανέμους να μένει έξω από αυτό και τα καράβια να μπορούν να μένουν μέσα χωρίς να τα δένεις. Η περιγραφή του Ομήρου μας θυμίζει ένα φαινόμενο, που συναντάμε σε βόρειες ευρωπαϊκές χώρες και κυρίως στην Νορβηγία. Μας θυμίζει τα αποκαλούμενα φιόρδ. Τι είναι το φιόρδ? Είναι βαθύς και στενός κόλπος που έχει δημιουργηθεί από την διάβρωση των ακτών από παγετώνες και εισχωρεί βαθιά στην στεριά μοιάζοντας με λίμνη. Οι κολπώσεις των φιόρδ εμποδίζουν τον μεγάλο σχηματισμό κύματος και κρατούν έξω τους δυνατούς ανέμους καθώς η επιφάνεια του νερού μοιάζει με εκείνη της λίμνης. (φώτο ).
 | |
| Φιόρδ στη Νορβηγία |
Το λιμάνι του Φόρκυνα στην Ιθάκη;
Στην Ιθάκη έχουμε δύο περιπτώσεις που μοιάζουν αρκετά με την περιγραφή αλλά όχι απόλυτα για συγκεκριμένους λόγους που θα αναλύσουμε. Είναι ο όρμος στο Βαθύ κι ο όρμος στο Κιόνι.
Ο όρμος στο Βαθύ
 | |
| Βαθύ |
 |
| Ο όρμος στο Βαθύ. Με τα κόκκινα βέλη η κατεύθυνση του Μαΐστρου από ΒΔ |
Ο όρμος στο Κιόνι
 |
| Κιόνι |
 |
| Με τα κόκκινα βέλη οι Ανατολικοί και ΝΑ άνεμοι που εισχωρούν στο Κιόνι |
Το λιμάνι του Φόρκυνα στην Κεφαλονιά;
Στο μεγάλο νησί της Κεφαλονιάς υπάρχουν κι εδώ δύο περιπτώσεις που θα πρέπει να εξετάσουμε διεξοδικά και κάποιες άλλες που δεν μπορούν να ταυτιστούν λόγω των ισχυρών ανέμων που δέχονται.
Ο Όρμος Αργοστολίου
Η πρωτεύουσα της Κεφαλονιάς βρίσκεται σε έναν όμορφο όρμο φυσικά προστατευμένο που ταιριάζει κι αυτός με την περιγραφή άλλα όχι απόλυτα. Το πρόβλημα κι εδώ όπως και στην περίπτωση του όρμου του Βαθέος στην Ιθάκη είναι ο δυνατός βορειοδυτικός άνεμος (Μαΐστρος) που πνέει ως επί το πλείστον στην περιοχή.
Ό Όρμος Άσσου
Οι άλλες περιπτώσεις στην Κεφαλονιά δεν συμπληρώνουν εκείνες τις προϋποθέσεις ώστε έστω να ταυτιστούν στα πιο βασικά με το λιμάνι του Φόρκυνα. Ο όρμος του Αθέρα δέχεται ισχυρούς βόρειους ανέμους, ενώ ο όρμος του Φισκάρδου και της Αντισάμου ανατολικούς βορειοανατολικούς ανέμους.
Το λιμάνι του Φόρκυνα στην Λευκάδα;
Κι ερχόμαστε στο νησί της Λευκάδας που έχουμε δύο περιπτώσεις. Τον όρμο του Βλυχού και τον όρμο στα Σύβοτα.
Ο όρμος του Βλυχού
Ο όρμος στα Σύβοτα.
 |
| Με κόκκινα βέλη οι νότιοι άνεμοι που δεν μπορούν να εισχωρήσουν στα Σύβοτα |
Συμπέρασμα: Οι περιοχές που συγκεντρώνουν τις περισσότερες πιθανότητες στα 3 νησιά είναι οι εξής: 1.Σύβοτα (Απόλυτη ταύτιση με την περιγραφή λιμανιού Φόρκυνα με κανένα άνεμο να εισέρχεται στον όρμο) 2.Ασσος (Μερική ταύτιση με την περιγραφή λιμανιού Φόρκυνα με λίγους ανέμους να εισέρχονται ) 3.Κιόνι (Μερική ταύτιση με την περιγραφή λιμανιού Φόρκυνα με λίγους ανέμους να εισχωρούν ) Τα Σύβοτα δείχνουν να είναι το μόνο σημείο που ταυτίζεται απόλυτα με την περιγραφή. Ας θυμηθούμε ότι συβώτης στην αρχαία ελληνική και ομηρική γλώσσα σημαίνει χοιροβοσκός. Κατά περίεργη σύμπτωση ο Οδυσσέας από αυτόν τον όρμο ανηφόρισε για το σημείο όπου βρίσκεται η καλύβα του χοιροβοσκού του Ευμαίου.
 |
| Φιόρδ της Νορβηγίας |
 | |||
| Σύβοτα Λευκάδας |
